Samenvatting

Smaak is een complexe ervaring die verder gaat dan alleen de basis smaken zoet, zuur, zout en bitter, die door smaakzintuigjes op de tong en mondkeelholte worden waargenomen. Recentelijk zijn umami en vet als extra smaken erkend. Naast smaak spelen ook structuur, temperatuur en geur een belangrijke rol in de smaakbeleving. Verlies van smaak kan leiden tot veranderingen in het voedingspatroon, gewichtsveranderingen en gezondheidsproblemen. Smaakorgaantjes, die zich voornamelijk op de tong bevinden maar ook in het gehemelte en de keelholte, zijn essentieel voor de smaakwaarneming.

Smaakstoornissen kunnen diverse oorzaken hebben, waaronder ontstekingen, virusinfecties, medicijngebruik, reflux, Sjögren-syndroom, verbrandingen, gezwellen, zenuwbeschadigingen, ooroperaties, hersenbeschadigingen, systeemziekten, zwangerschap en tong- of mondbranden. De diagnose begint met een grondige anamnese en KNO-onderzoek, waarbij soms aanvullende tests nodig zijn. Behandelingen zijn afhankelijk van de oorzaak en variëren van medicatie tot chirurgie. Algemene adviezen omvatten goede mondhygiëne, voldoende voedselinname en het aanpassen van voeding om de smaakervaring te verbeteren.

Oorzaken van Smaakstoornissen

Smaakstoornissen kunnen door verschillende factoren worden veroorzaakt. Een veelvoorkomende oorzaak is ontsteking in de mondholte, zoals tandvleesontsteking of infecties in de speekselklieren. Virusinfecties, zoals herpes simplex, varicella zoster en coxsackie-virus, kunnen tijdelijk smaakverlies veroorzaken dat meestal spontaan herstelt. Schimmelinfecties kunnen ook de smaakorgaantjes beschadigen.

Bepaalde medicijnen, zoals ACE-remmers gebruikt bij hoge bloeddruk, kunnen een constante zure, bittere of metaalachtige smaaksensatie geven. Andere geneesmiddelen kunnen direct smaakverlies veroorzaken. Gastro-oesofageale reflux (maagzuur dat omhoogkomt) kan een zure of bittere smaak in de mond geven.

Smaakstoornissen komen ook voor bij een extreem droge mond, zoals bij de ziekte van Sjögren en xerostomie, en bij verbranding van de tong. Gezwellen in de tong kunnen de smaak beschadigen. Zenuwbeschadiging door aangezichtsverlamming of ooroperaties kan leiden tot smaakverlies op een deel van de tong.

Hersenbeschadiging door bijvoorbeeld een herseninfarct of -tumor kan ook smaakverlies veroorzaken. Systeemziekten die de stofwisseling beïnvloeden, zoals hypothyreoïdie, diabetes, en lever- en nierziekten, kunnen ook tot smaakstoornissen leiden. Tijdens zwangerschap kan smaakgevoeligheid veranderen, met een verhoogde gevoeligheid voor bitter in de eerste drie maanden en een voorkeur voor zout in latere stadia.

Onderzoek bij Smaakstoornissen

Diagnose begint met een gedetailleerde anamnese waarin de aard, het begin en de duur van de klachten worden besproken, evenals andere symptomen zoals reukproblemen, ontstekingen in de mondholte, en verminderde speekselproductie. Medicijngebruik en eerdere operaties of bestralingen worden ook geëvalueerd.

Een uitgebreid KNO-onderzoek volgt, waarbij de mondholte grondig wordt geïnspecteerd en de tong wordt gepalpeerd. Vaak wordt een reuktest uitgevoerd om reukstoornissen uit te sluiten. Smaaktesten, hoewel zeldzaam, kunnen bestaan uit identificatietesten van zoete, zure, bittere en zoute smaken.

Behandeling bij Smaakstoornissen

De behandeling hangt af van de oorzaak. Ontstekingen en infecties in de mondholte worden behandeld met medicatie of verwijzing naar een tandarts of kaakchirurg. Bij virale infecties herstelt de smaak meestal spontaan na genezing. Schimmelinfecties worden met medicijnen behandeld.

Zenuwbeschadigingen door operaties kunnen soms herstellen, maar bij definitieve zenuwbeschadiging is het smaakverlies permanent. Bij hypothyreoïdie verbetert de smaak na toediening van schildklierhormoon. Ondervoeding kan smaakstoornissen veroorzaken die herstellen na normalisering van de voeding.

Smaakverlies door bestraling van het hoofd-halsgebied kan na verloop van tijd verbeteren. Bij onvoldoende speekselproductie kan kunstmatig speeksel helpen. Wanneer medicijnen smaakverlies veroorzaken, herstelt de smaak vaak na het stoppen van het medicijn, hoewel sommige medicijnen langdurig smaakverlies kunnen veroorzaken.

Als geen oorzaak wordt gevonden, verdwijnt de smaakstoornis vaak spontaan binnen een tot twee jaar.

Algemene Adviezen bij Smaakstoornissen

• Zorg voor goede mondhygiëne en tandheelkundige verzorging.
• Zorg voor voldoende voedselinname om verminderde eetlust door smaakverlies tegen te gaan.
• Wees voorzichtig met overconsumptie van suikers en zout.
• Pas de voeding aan om de smaakervaring te verbeteren, zoals door het accentueren van structuur, temperatuur, pittigheid en kruidigheid.
• Probeer dranken met koolzuur en een mix van zoet, zuur en bitter.
• Gebruik smaakversterkers zoals monosodiumglutamaat.
• Accentueer aroma’s in voedsel als de reuk intact is.